Toplumsal tarifimiz: Lumpenlik

Agah Oktay Güner'in İsraf Ekonomisi'nin başucu kitabı olduğu yılları çok geride bıraktık.

Nebati margarinden sigaraya varıncaya kadar uzun kuyruk çileleri çekilerek ihtiyaç maddelerinin elde edildiği 70 li yıllarda, yokluğun kol gezdiği bir zaman diliminde bile Güner, ülkemizde zamandan yakıta kadar rastgele yapılan tüketimi tenkit ediyordu.

Kendisinin de Ticaret Bakanı olduğu Milliyetçi Cephe adıyla isimlendirilen hükümet Lüksemburg'dan bile kredi talep ediyordu.

Kamu kuruluşları mutad işlerini takip ve icra için akaryakıt bulamıyordu... Akaryakıt yoktu, sigara yoktu, margarin yoktu…

Ve Güner o günün şartlarında bile israftan bahsediyor, tespitlerini sunuyor ve daha sonra yayımladığı Verim ekonomisiyle de israf hastalığının giderilmesi için reçete sunuyordu...

Bugün dünyanın ekonomisi en zengin gelişmiş 20'lerin kapısını araladık.

Çoğu evlerde ikişer televizyon, buzdolabı, çamaşır makinası, elektirik süpürgesinin olması artık normal sayılmaya başlandı.

Habire tüketiyor, durmadan harcama yapıyoruz..

Önce durmadan yiyor sonra da fazla kilolardan kurtulmak için diyet masrafları yapıyoruz.

Cep telefonları gırla gidiyor.

Belediye otobüslerinde, asgari ücretle geçinen işçi çocuklarının ceplerinden bile çağrı sesleri duymaya alıştık.

Caddelerimizde lüks arabalar geçit vermiyor; araba pazarları bir yılını doldurmamış lüks markalı arabalarla dolu.

Evlerimizin duvarları freskli, payandaları kartonpiyer…

Çoğu evlerde alçı mask ve çıkarmalar bezeme olarak karşımıza çıkıyor. Her evde bir başka boş evi donatacak kadar fazla eşya var…

Yazlık kışlık ev sahibi olmak, toplum içinde kalıcı bir statüye kavuşmak için şart gösteriliyor.

Toplum lüks tüketim yarışı içinde…

Yıllarca evvel Almanya'ya işçi olarak gidip gelenler, elektronik ve oturma eşyalarının çöplüklere atıldığını, tamir edilmeyip, hurda olarak kullanıldığını anlatır, bizler de hayret içinde dinlerdik.

Televizyonlu evlere komşu akının yaşandığı yıllardı.

Bu durumun üretim ve tüketim zincirinin bir gereği olduğunu bilmiyorduk.

Ekonomik ve siyasi düşüncelerin kapitalizm ve komünizm arasına sıkıştığı bu devre de pazar ekonomisinin anlaşılmasını beklemek de pek mümkün değildi aslında.

Sıkça ifade ettiğimiz üzere "kullan at"  dönemine girdik birden bire.

Önce zamanı, sonra eşyayı, niha—i olarak da insan'ı ve değerleri kullanıp atmak modasına kapıldık.

Toplumuzda eşyaya karşı zaptedilmez bir iştiha başladı...

Yastık altı tasarrufları beyaz eşyaya yöneldi...

Sonra arabalara ve sonra..

Harcamalar ihtiyaca göre ve yeterince değil, lükse ve sınırsızlığa yöneldi birden bire.

Sahip olmak duygusunun karşı konulmaz cazibesi bir hastalık halinde bütün toplumumuzu sardı, kuşattı.

Önceleri yalnızca yoksullardı ihtiyaç sahipleri, sonra herkes ihtiyaçlı olmayı bir yaşama biçimi haline getiriverdi.

Elindekiyle yetinmenin öğreti halinde nesillere aktarıldığı toplumda, bir anda ve bilinmeyen bir saik tarafından başkalarınınkine de göz koymak moda oldu.

Zaruret dışında borçlanmanın edebe muğayir olduğu cemiyetimizde, borcun oranı rütbe ve borçlu olmak normal bir hal sayıldı.

Borçlu yiğitlerimiz çoğalınca, ihtiras kamçılarını pazarlayanlar kâr üstüne kâr ettiler durmadan.

Kimileri bu durumu dürümden hamburgere, sedirden çekyata, faytondan arabaya hazırlıksız geçişimizle izah ettiler.

Kimilerimiz inançların zayıflaması ve kanaat anlayışının, mütevazilik kavramının ortadan kaldırılmasıyla açıkladılar halimizi…

Herkes bir şey söyledi ve herkes tüketmeye devam etti.

Komşuda pişen komşuya değil çöpe gitti..

Ağlayanın malını gülerek alanların sayısında artış oldu.

Yalnız maddede değildi bu çılgın yarış ve geçmişteki halden kopuş..

Bilenin konuştuğu toplumumuz, ağzı olanın konuştuğu bir topluma çevriliverdi.

Nefesiniz bile hesapla verilmiştir, boş konuşup harcamayın nasihatleriyle büyüyenler azaldıkça çok şey konuşup hiçbir şey anlatamayanlar, birbirini anlamayanlar çoğaldı.

Herkes konuştu ve herkes birbirine kulak tıkadı.

Bilmeyenler fikir serdederken bilenler sükuta sığındı.

Düşünceyi pazara çıkaranlar, ideolojileri bitpazarına düşürdüler.

Hemen herşey tartışmalara sunuldu...

Ekonomiden dine, spordan harbe kadar toplumsal argümanlar eleştirildi, değiştirilmeye çalışıldı, konuşuldu, tartışıldı ve üzerinde mutabık kalınan kavramları kaybedince tarifsiz bir toplum haline geliverdik...

Tekstil tabiriyle maksi endişelerimiz minileşti...

Ortak değerlerde riyayı mezhep bilenler arttıkça, zevklerimizde ikiyüzlü olmadığımız ortaya çıktı. 

Renklerin ve zevklerin tartışılmayacağı şeklindeki şifahi hayat kanununu meclisten geçmeden yasalaştırdık ve hepimiz onu asla ihlal etmedik.

Nasıl sahip olunduğundan çok ne kadar sahip olunduğu önem kazandı.

Bir gecede zengin olanlar iş bilir, kanaat erbabı da akılsız addedildi toplumsal hayat literatürümüzde.

Günahlarımızı zamanın gereği budur diye tevile kalkıştık.

Eskiden sosyete diyerek zemmettiklerimizin hayat biçim ve standardına kavuşmak topyekün bir hedef haline geliverdi.

Herkes başkasının işine karıştı ve herkes işi dışındaki uğraşlara daha fazla önem verdi.

Büyük Türkçe Sözlüğü Lumpen maddesinde tarif ediyor içinde bulunduğumuz ahvali..

“Şuur ve davranış içinde özenti olma hali” olarak açıklıyor Lumpen'liği.

Toplumuzun hastalığı bu..

Elde etmeye kalkıştıklarımız, israf ettiklerimizin yanında önemsiz. Hedeflerimiz elden düşürdüklerimiz kadar büyük değil.

Bir zamanlar erdem'in hedef, kanaatin amaç ve faziletin en yüksek mertebe olduğu toplumumuz bir şeyler kaybederek geldi 2 binli yıllara…

Lisanımız dahi değişti... Aganigi naganigi diliyle konuşur olduk...

Kimin sebep olduğunu ve kimlerin böyle bir çılgın çığırı başlattığını az çok kestirebiliyoruz artık.

Rahmetli Naim Hoca Erzurum'un büyük camilerinden olan Caferiye Camisi'ndeki bir vaazında gusul abdestini anlatmaktadır.

Guslun farzını üçtür deyip başlar saymaya; "birincisi ağıza buruna su vermek, ikincisi cemi bedeni pak etmek"...

Cemaat, ya üçüncüsü diye sorunca, Naim Hoca kürsüde bir süre şaşkın vaziyette kalır, ardından da manalı bir tebessümle cevap verir; "onu da anlayan anladı gurban" der.

Ümid ederiz, halimizin sebeplerini ve saiklerini de anlayan anlamıştır.