BAHRİYE ve Harbiye; iptidai isimleri ile Mühendishane-i Bahri-i Hümayun ve Mühendishane-i Berri-i Hümayun…
Günümüz İstanbul Teknik Üniversitesinin temelleri olan bu iki “askeri okul”da, kurulduklarından beri, sık sık yabancı eğitmenler istihdam edilir; Osmanlı Türkçesi, Arapça, bazen Farsça ve Batı dili olarak da Fransızca ile öğrenim görülürdü.
Aslına bakarsanız, o zamanki “yabancı dilde eğitim” felsefesi ile bugünkü arasında pek de fark yokmuş: Kısaca, “tercüme”… Yani, yabancı dildeki metinlerin Türkçeye çevrilmesi…
Öyle ki, tıpkı günümüzdeki gibi, “tercüme”, fiili uygulamaya zarar verecek kadar önde...
Her neyse…
* * *
BİN sekiz yüzler, İngilizlerin denizlerdeki üstünlüğünün kabul gördüğü, dolayısıyla Bahriye ve Harbiye okullarında Fransızcanın yerini de İngilizcenin almaya başladığı yıllardır.
İşte bu zamandan beri, “İngilizce” bizim ülkemizin eğitim stratejisinin önemli bir parametresi olagelmiştir.
Tabi, dışişlerimizin de…
* * *
BİR kısım kaynaklar, 1926’daki Akdeniz gezisi sırasında İstanbul’da gemiden firar eden 15 yaşındaki James W. Redhouse’un kariyerinin Osmanlı ülkesindeki ilerleyişini, İngilizcenin o dönemin okullarındaki önlenemez yükselişine bağlasalar da, diğer bir kısım kaynaklar, o dönemde dahi olsa, İngiltere’den kaçan sıradan bir delikanlının Osmanlı ülkesindeki hızlı yükselişinin rastlantı olamayacağına vurgu yaparlar.
Zira genç Redhouse, Harbiye ve Bahriye okullarında, askeri yetkililer emrinde teknik öğretmen olarak işe başladıktan kısa bir süre sonra, Osmanlı Hariciye Nezaretine geçer.
Bilahare Osmanlı Bahriyesine… Önce Bahriye tercümanı olur, devamında Bahriye Şurası üyesi…
Daha da yükselerek, 1850’de kurulan “Encümen-i Daniş” üyesi olur.
Özellikle savaş dönemlerinde bir kısım paşa ve sadrazamlara “mahrem muhbir” yani “gizli arabulucu” gibi özel ve oldukça gizli hizmetlerde bulunur.
Onun yolunun Erzurum’dan geçmesine de işte bu “özel ve oldukça gizli” hizmetlerinden biri sebep olur.
* * *
OSMANLI Devleti üzerindeki Fransız etkisini ortadan kaldırmak, o dönemlerde, hem İngiltere hem de Amerika için çok önemliydi.
Bunu başarmak için “Türkiye’deki Misyonerlere Yardım Derneği” dahi kurulmuştu.
Nitekim başarıldı da…
Kabul etmek gerekir ki, bu başarıda Redhouse tarafından yazılan sözlüklerin payı oldukça yüksektir.
[Devam Edecek…]
Sayfa başına git